5. อุชชยสูตร

[145] ครั้งนั้นแล อุชชยพราหมณ์เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าถึงที่ประทับ ได้ปราศรัยกันพระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นผ่าน
การปราศรัย พอให้ระลึกถึงกันไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่ง
ครั้นแล้วได้กราบทูลว่า ข้าแต่ท่านพระโคดม ข้าพระองค์ใคร่
จะไปอยู่ต่างถิ่น ขอท่านพระโคดมโปรดแสดงธรรมที่จะพึงเป็นไป
เพื่อประโยชน์เพื่อความสุขในปัจจุบัน เพื่อประโยชน์เพื่อความสุข
ในภายหน้า แก่ข้าพระองค์เถิด.
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนพราหมณ์ ธรรม 4
ประการนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เพื่อความสุขในปัจจุบัน
ประการเป็นไฉน คือ อุฏฐานสัมปทา 1 อารักขสัมปทา 1 กัลยาณ-
มิตตตา 1 สมชีวิตา 1.
ดูก่อนพราหมณ์ ก็อุฏฐานสัมปทาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
เลี้ยงชีพด้วยความหมั่นประกอบการงาน... ดูก่อนพราหมณ์ นี้
เรียกว่าอุฏฐานสัมปทา.
ดูก่อนพราหมณ์ ก็อารักขสัมปทาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
มีโภคทรัพย์ที่หามาด้วยความหมั่นเพียร สั่งสมด้วยกำลังแขน...
ดูก่อนพราหมณ์ เรียกว่าอารักขสัมปทา.
ดูก่อนพราหมณ์ ก็กัลยาณมิตตตาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
อยู่อาศัยในบ้านหรือนิคมใด ย่อมดำรงตน เจรจาสนทนากับบุคคล
ในบ้านหรือนิคมนั้น... ดูก่อนพราหมณ์ นี้เรียกว่ากัลยาณมิตตตา.

ดูก่อนพราหมณ์ ก็สมชีวิตาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
รู้ทางเจริญแห่งโภคทรัพย์และทางเสื่อมแห่งโภคทรัพย์ แล้วเลี้ยงชีพ
พอเหมาะ ไม่ให้ฟูมฟายนัก ไม่ให้ฝืดเคืองนัก... ดูก่อนพราหมณ์
นี้เรียกว่าสมชีวิตา.
ดูก่อนพราหมณ์ โภคทรัพย์ที่เกิดขึ้นโดยชอบอย่างนี้แล้ว
ย่อมมีทางเสื่อม 4 ประการ คือ เป็นนักเลงหญิง 1 เป็นนักเลงสุรา 1
เป็นนักเลงการพนัน 1 มีมิตรชั่ว สหายชั่ว เพื่อนชั่ว 1...
ดูก่อนพราหมณ์ โภคทรัพย์ที่เกิดโดยชอบอย่างนี้ ย่อมมีทาง
เจริญอยู่ 4 ประการ คือ ไม่เป็นนักเลงหญิง 1 ไม่เป็นนักเลงสุรา 1
ไม่เป็นนักเลงการพนัน 1 มีมิตรดี สหายดี เพื่อนดี 1... ดูก่อน
พราหมณ์ ธรรม 4 ประการนี้แล ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เพื่อ
ความสุขในปัจจุบันแก่กุลบุตร.
ดูก่อนพราหมณ์ ธรรม 4 ประการนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อ
ประโยชน์เพื่อความสุขในภายหน้าแก่กุลบุตร ธรรม 4 ประการ
เป็นไฉน คือ ศรัทธาสัมปทา 1 ศีลสัมปทา 1 จาคสัมปทา 1
ปัญญาสัมปทา 1 ดูก่อนพราหมณ์ ก็ศรัทธาสัมปทาเป็นไฉน
กุลบุตรในโลกนี้เป็นผู้มีศรัทธา... นี้เรียกว่าศรัทธาสัมปทา.
ดูก่อนพราหมณ์ ศีลสัมปทาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
งดเว้นจากปาณาติบาต ฯลฯ งดเว้นจากการดื่มน้ำเมา คือ สุรา
และเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ดูก่อนพราหมณ์ นี้เรียกว่า
ศีลสัมปทา.

ดูก่อนพราหมณ์ ก็จาคสัมปทาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
มีจิตปราศจากความตระหนี่ อยู่ครองเรือน มีจาคะอันปล่อยแล้ว
มีฝ่ามือชุม ยินดีในการสละ ควรแก่การขอ ยินดีในการจำแนกทาน
ดูก่อนพราหมณ์ นี้เรียกว่าจาคสัมปทา.
ดูก่อนพราหมณ์ ก็ปัญญาสัมปทาเป็นไฉน กุลบุตรในโลกนี้
เป็นผู้มีปัญญา ฯลฯ นี้เรียกว่าปัญญาสัมปทา ดูก่อนพราหมณ์
ธรรม 4 ประการนี้แล ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข
ในภายหน้าแก่กุลบุตร.
คนหมั่นในการทำงาน ไม่ประมาท จัด
การงานเหมาะสม เลี้ยงชีพพอเหมาะ ตามรักษา
ทรัพย์ที่หามาได้ มีศรัทธาถึงพร้อมด้วยศีล รู้ถ้อย
คำ ปราศจากความตระหนี่ ชำระทางสัมปรายิก-
ประโยชน์เป็นนิตย์ ธรรม 8 ประการดังกล่าวมา
นี้ ของผู้ครองเรือน ผู้มีศรัทธา อันพระพุทธเจ้า
ผู้มีพระนามอันแท้จริง ตรัสว่า นำสุขมาให้ใน
โลกทั้งสอง คือ ประโยชน์ในปัจจุบันนี้ และสุข
ในภายหน้า บุญคือจาคะนี้ ย่อมเจริญแก่คฤหัสถ์
ด้วยประการฉะนี้.
จบ อุชชยสูตรที่ 5

6. ภยสูตร

[146] ดูก่อภิกษุทั้งหลาย คำว่า ภัย เป็นชื่อของกาม
คำว่า ทุกข์ เป็นชื่อของกาม คำว่า โรค เป็นชื่อของกาม คำว่า
หัวฝี เป็นชื่อของกาม คำว่า ลูกศร เป็นชื่อของกาม คำว่า ความข้อง
เป็นชื่อของกาม คำว่า เปือกตม เป็นชื่อของกาม คำว่า การอยู่
ในครรภ์ เป็นชื่อของกาม.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไร คำว่า ภัย จึงเป็นชื่อ
ของกาม เพราะบุคคลผู้นี้ยินดีในกามราคะ. พัวพันในฉันทราคะ
ย่อมไม่พ้นไปจากภัยทั้งในปัจจุบัน ทั้งในภายหน้า ฉะนั้น คำว่า
ภัย จึงเป็นชื่อของกาม.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไรคำว่า ทุกข์ ฯลฯ โรค ฯลฯ
หัวฝี ฯลฯ ลูกศร ฯลฯ ความข้อง ฯลฯ เปือกตม จึงเป็นชื่อของกาม.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไรคำว่า การอยู่ในครรภ์
จึงเป็นชื่อของกาม เพราะบุคคลนี้ยินดีในกามราคะ พัวพันใน
ฉันทราคะ ย่อมไม่หลุดพ้นไปจากการอยู่ในครรภ์ทั้งในปัจจุบัน
ทั้งในภายหน้า ฉะนั้น คำว่า การอยู่ในครรภ์ จึงเป็นชื่อของกาม.
ภัย ทุกข์ โรค หัวฝี ลูกศร ความข้อง
เปือกตม และการอยู่ในครรภ์ นี้เรียกว่ากามที่
ปุถุชนข้องอยู่แล้ว อันกามสุขครอบงำแล้ว ย่อม
ไปเพื่อเกิดในครรภ์อีก ก็เพราะภิกษุมีความเพียร
ยินดีด้วยสัมปชัญญะ ภิกษุเห็นปานนี้นั้น ก้าวล่วง